Over Hereweg 100

Geschiedenis van Hereweg 100 in Groningen

Van oorsprong is de Hereweg natuurlijk al de belangrijkste toegangsweg naar Groningen geweest. Op deze pagina proberen we een beetje een beeld te geven van de geschiedenis van de Hereweg. Ook gewoon leuk als u even moet wachten op een afspraak of nog even in de buurt een wandeling wilt maken voor u weer naar huis gaat. Het Sterrebos is om de hoek en ook de Zuiderbegraafplaats is zeker een bezoek waard.

Fotograaf Izaak Joseph Cohen.

Beno Hofman heeft op 04-10 2007 een documentaire gemaakt van de in de oorlog omgebrachte joodse fotograaf Izaak Joseph Cohen. Wat bleek, deze fotograaf had in 1903 zijn fotostudio gevestigd aan de "chiquere Hereweg" en nog wel op nummer 100, ons huisadres. Beno komt met zijn cameraploeg ook even bij ons kijken. De documentaire is online te zien bij OOG TV onder "Beno's stad".

Fongers rijwielen

Hereweg 100 ligt recht tegenover de oude Fongers fietsenfabriek van Groningen. De gevel van de fabriek is mooi bewaard gebleven en geïntegreerd in de nieuwbouw.

Fongers, een oud fietsenmerk, had in tegenstelling tot het merk Phoenix de oorlog niet goed overleefd. Hoewel een bekende producent van degelijke fietsen, verzuimde Fongers met zijn tijd mee te gaan; er verschenen geen of te weinig nieuwe modellen en de marketingstrategie volgde de tijdgeest niet. Het Fongersfabriekscomplex aan de Hereweg was echter ruim en gunstig gelegen aan een uitvalsweg aan de rand van de stad. In 1961 nam Phoenix de Fongersfabriek over en verplaatste de productie van Leeuwarden naar Groningen. In 1966 moest de fabriek 30 man op straat zetten, in 1969 kwam het einde. Batavus nam de fabriek over en verplaatste de productie volledig naar Heerenveen. De merken Phoenix en Germaan verdwenen terwijl Fongers door Batavus tot in de jaren '80 als sub-merk nog geproduceerd werd.

De Fongersfabriek kwam echter leeg te staan. De naam Fongers is ook nog bekend van de "Fongers Band" De groep heet zo omdat ze repeteerden in de voormalige Fongersfabriek aan de Hereweg. De muziek die de groep speelde was vooral van de Amerikaanse groep The Grateful Dead.

De Zuiderbegraafplaats

Schuin tegenover de Hereweg 100 bevind zich de Zuiderbegraafplaats op nummer 87. Een mooi oud kerkhof geopend in 1827. Wij maken er zelf graag even een wandeling in de pauze.

Te vinden is onder andere een imposant grafmonument voor de familie van de industrieel W.A. Scholten. Het werd ontworpen door Maris.

Andere zaken zijn:

  • Een obelisk, voor de gevallen leden van de Groninger Schutterij en commandant van de Vrijwillige Groninger Jagers tijdens de Tiendaagse Veldtocht.

  • Gedenkteken, een gietijzeren obelisk, voor Jhr. Jan Evert Lewe van Aduard, gestorven in 1822 bij Antwerpen, 1824.

  • Grafmonument, voor Hendrick de Cock, voorman van de Afscheiding, 1834.

  • Grafmonument, voor Petrus Hofstede de Groot, hoogleraar in de theologie en voorman van de Groninger richting.

  • Grafmonument, voor A. Winkler Prins, schrijver van de eerste Nederlandse encyclopedie.

Verder een mooie plek als je even rustig wilt zitten.

De tuinkoepel van W.A. Scholten

Veel monumentale bouwwerken in en om Groningen herinneren nog steeds aan de fabrikantenfamilie Scholten. Zo ook de tuinkoepel in barokstijl, ontworpen door de architect J. Maris, dat zich bevindt tussen viaduct Hereweg en spoorbaan. U komt hem tegen als u vanaf ons pand naar het centrum wandelt, vlak voor het spoor aan de rechterkant.

Het Sterrebos

Een klein stukje verder richting Haren vindt u aan de andere kant van de rondweg het Groningen Sterrebos. Bekend onder Groningers van het prachtige "Sterren in het bos", de popconcerten uit de jaren zeventig. Het oudste stadspark van de stad Groningen.

Er zijn nog sporen terug te vinden van de Helperlinie langs een ecologisch-historisch wandelpad

Vier informatieborden markeren de route, die voert door het bos en rond de voormalige verdedigingslinie. Helaas blijft de historische informatie beperkt tot een tekening waarop de contouren van de oude verdedigingswerken zijn te zien. Daardoor komen de wandelaars niet te weten dat enkele delen van de oude linie zelfs nog bestaan.

De linie krijgt drie puntige, uitstekende schansen of lunetten met daarvoor een droge gracht. Verder komt er een aantal rechthoekige schansen of redoutes met daaromheen een natte gracht. De schansen worden onderling verbonden door een aarden wal met aan de buitenkant een steile gemetselde muur.

De Here- en de Oosterweg worden op de plek waar zij de linie passeren een beetje verlegd.

De zo ontstane knik in de Oosterweg is nog aanwezig, al heet het hier tegenwoordig Kempkensberg. Van twee van de toenmalige puntige schansen is niets meer terug te vinden, doordat de Van Mesdagkliniek en de Engelse kamp de sporen hebben gewist. Van de derde schans is een deel van de westelijke wal bewaard gebleven achter de huizen van de nieuwe Thomsonstraat. De duidelijkste restanten bevinden zich op het terrein van het AOC Terra. Daar is de wal nog intact, op de grens met de in 1872-’73 aangelegde Rooms-katholieke begraafplaats. Bovendien is op het parkeerterrein een oude vestingmuur bloot gelegd.


Rond 1800 wordt de Linie van Helpen, zoals Helpman dan wordt genoemd, nog sterker. Voor de drie puntige schansen komt, op ruime afstand, alsnog een natte gracht: het Helperdiepje. De aanleg begint in 1786, maar stagneert lange tijd, zodat het werk pas in 1806 wordt voltooid. De brug in de Hereweg wordt de ‘Natte brug’ genoemd, ter onderscheiding van de noordelijker gelegen ‘Droge brug’. Aanvankelijk ligt de hele linie in de gemeente Haren, want de grenspaal - het ‘vredekruis’ - staat bij het Boschhuis. Vanaf 1884 is de Natte brug de grens en op 1 januari 1915, als Helpman bij Groningen wordt gevoegd, verschuift ze nog veel verder naar het zuiden.

Aan de Groningse zijde van de linie wordt in het midden van de achttiende eeuw gewerkt aan een verfraaiing van de Hereweg. Hierbij past in 1765 de aanleg van het Sterrebos. Stadshovenier Becker doet dit volgens de dan heersende mode: een vierkant bos met acht rechte lanen vanuit een open ruimte in het midden. Omdat het op een ster lijkt, ligt de naam Sterrebos voor de hand. Tegenover de middelste laan laat de provinciale belastingontvanger Sebastiaan Mattheus Sigismund de Ranitz in 1818, aan de westzijde van de Hereweg, een theekoepel bouwen.

Het Sterrebos ondergaat in 1882-’83 een uitbreiding naar het zuiden. Dit is mogelijk doordat de Helperlinie wordt ontmanteld als gevolg van de Vestingwet van 1874. De Haarlemse gebroeders Zocher geven het bos nu een ander aanzien. Volgens de Engelse landschapsstijl worden de rechte lanen vervangen door kronkelende paden en het bos krijgt heuvels en een vijver. Jaren later – in 1964 - wordt de uitbreiding overigens weer ongedaan gemaakt. De zuidelijke ringweg snijdt dwars door het oude deel van het bos en de theekoepel, die dan als atelier in gebruik is, wordt van de west- naar de oostkant van de Hereweg verplaatst.

Omdat de vestinggronden rijkseigendom zijn, kunnen ze na de ontmanteling worden gebruikt voor de bouw van een gevangenis (1882-’84), een huis van bewaring (1901-’03) en een kazerne (1895-’97). Hoewel de laatste bij de bevrijding van de stad in 1945 verloren gaat en daarna niet wordt herbouwd, blijft het terrein ten westen van de Hereweg tot voor enkele jaren grotendeels van defensie.

Een deel van het oude kazerneterrein is ook nu, na de aanleg van de Thomsonstraat, nog onbebouwd. In dit ecologische gebied zijn, zoals gezegd, sporen van de voormalige Helperlinie waarneembaar. Het Ecologisch-Historisch Pad Helpman doet dit bosje officieel niet aan, maar een kleine omweg is zeker de moeite waard.

Recent zijn er plannen voor een ruim 90 meter hoge toren pal aan het Sterrebos. Klik hier vlak onder om de uitzending van Oogtv rond het "bedreigde Sterrebos" is hier te zien.

Ook het Joods-monument van Edu Waskowski, uit 1977 is hier te vinden.